“De loketten staan open, maar geen enkel bedrijf meldt zich voor een vergunning voor een nieuwe kerncentrale.” Het citaat is een fijne illustratie van het simplisme waarmee veel politici de energieproblematiek benaderen.³ Er zijn voorbeelden te over die duidelijk maken waarom bedrijven in Nederland terughoudend zijn met het investeren in grootschalige energievoorzieningen die een langdurige commitment vergen, óók van de overheid. Zo is er de claim van eigenaar van de Eemscentrale die na een verzoek van de overheid in 2015 in gebruik werd genomen. Er is het vastgelopen proces rond de biomassacentrale in Diemen. Meer algemeen is er het echec rond het gebruik van biomassa voor de opwekking van energie. De Nederlandse overheid gaf jaren signalen dat nieuwe kolen⁴- en biomassacentrales noodzakelijk waren voor de leverzekerheid van elektriciteit voor Nederlandse afnemers. Dit deed zij onder andere door subsidies (SDE+) beschikbaar te stellen voor bij- en meestook van biomassa in kolencentrales^5,6. Nu blijkt dat deze signalen prematuur waren en dat relatief nieuwe kolencentrales (al dan niet met bij- en meestook van biomassa) voortijdig moeten sluiten spannen de uitbaters (met name RWE) rechtszaken aan tegen de Nederlandse overheid.We zien eenzelfde patroon in Duitsland waar o.a. Vattenfall drie kerncentrales in voortijdig moest sluiten.⁷ De keuze van de regering-Merkel in 2011 om de bestaande kerncentrales sneller buiten bedrijf te nemen dan was voorzien in de wet heeft geleid tot winstderving en rechtszaken.⁸ Zeer recent is een akkoord met deze bedrijven bereikt; de Duitse staat betaalt hen 2,4 miljard euro.⁹Een dergelijk patroon zien we bij het Nederlandse Pallas reactorproject, waarin de Nederlandse staat deels verantwoordelijkheid draagt voor een onnodig gecompliceerde situatie. Enerzijds signaleert de overheid dat de High Flux Reactor op leeftijd is en moet worden vervangen.¹⁰ Anderzijds wil zij niet voldoende garanties verlenen die financiering van deze medische isotopen producerende reactor-technologie mogelijk maken. De onzekerheid over het al-dan-niet doorgaan van het Pallas project duurt daarom al jaren voort.¹¹

Tot slot kunnen we opmerken dat de gestaag oplopende lasten bij de nog lopende EPR-bouwprojecten (European Pressurized Reactor) in Europa het vertrouwen hebben geschaad. In deze projecten was echter sprake van een complexe samenloop van omstandigheden. Dit was onderwerp van één van de grootste studies naar het waarom van deze oplopende kosten, een studie die door het Massachusetts Institute of Technology (MIT) werd uitgevoerd.¹² Ook uit deze studie blijkt dat de overheid een cruciale rol speelde in de oplopende kosten. Denk bijvoorbeeld aan door overheden geëiste ingrijpende aanpassingen in de ontwerpen, terwijl er al werd gebouwd. Dit leidde tot grootschalige technische en financiële heroverwegingen.¹³ Minimale voorwaarde voor het realiseren van kerncentrales is een overheid die er zorg voor draagt dat de operationele levensduur van een nieuw te bouwen krachtcentrale minstens gelijk is aan de initieel geraamde levensduur. Het alternatief, zorgen dat de exploitant andere (financiële) waarborgen heeft die maken dat een politiek besluit tot sluiting niet tot inkomensderving leidt, is denkbaar maar maatschappelijk suboptimaal.

3 Mathijs Sienot, D66-woordvoerder energie en klimaat op Twitter, eind 2020

4 Citaat: “In het verleden heeft de Nederlandse overheid de havengebieden van de Maasvlakte bij Rotterdam en de Eemshaven in Groningen aangewezen als locaties voor nieuwe centrales, vanwege de aanwezigheid van havens voor de invoer van brandstof en de beschikbaarheid van voldoende koelwater. RWE is op de uitnodiging van de Nederlandse overheid ingegaan en heeft in de Eemshaven een ultramoderne kolencentrale gebouwd met een capaciteit van 1.560 MW, die in 2015 in gebruik werd genomen.” - https://www.group.rwe/nl-NL/ons-portfolio/onze-vestigingen/kolencentrale-eemshaven

5 Citaat [2012]: “Een van de goedkoopste opties voor hernieuwbare energie in Nederland is het bij- en meestoken van biomassa in kolencentrales. Het kabinet wil daarom de komende jaren het bij- en meestoken van biomassa in kolencentrales verplicht stellen.” - https://web.archive.org/web/20120321170628/http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/bio-energie

6 Citaat [2014]: “Bij- en meestook van biomassa in kolencentrales zal ondersteund worden in de SDE+ 2015, zo valt te lezen in de Kamerbrief van 11 november 2014, waarin de minister van Economische Zaken de plannen voor de SDE+ 2015 aankondigde.” - https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-456169.pdf

7 https://group.vattenfall.com/what-we-do/our-energy-sources/nuclear-power

8 https://www.world-nuclear-news.org/C-Vattenfall-sues-Germany-over-phase-out-policy-16101401.html

9 https://nos.nl/artikel/2371323-duitsland-compenseert-energiebedrijven-voor-vervroegd-sluiten-kerncentrales.html

10 Citaat: “Principebesluit: vervanging HFR Om de vervanging van de HFR-reactor niet verder te vertragen hebben het Rijk en de provincie Noord-Holland in 2013 het initiatief genomen voor de oprichting van de Stichting Voorbereiding Pallas-reactor. Deze stichting is verantwoordelijk voor het ontwerp, de aanbesteding en vergunningprocedure van de reactor en het ontwikkelen van een gezonde business case.” - https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/12/09/kamerbrief-over-stand-van-zaken-pallas-reactor

11 https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/03/11/voorzieningszekerheid-van-medische-isotopen

12 http://energy.mit.edu/research/future-nuclear-energy-carbon-constrained-world/

13 https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Stuk-requests-more-details-on-EPR-systems