1.1 Wat moet de overheid doen om de bouw van nieuwe kerncentrales te stimuleren?

1. Bouw garanties in tegen politieke schommelingen en dwalingen
   Energiebedrijven en leveranciers van megawatt tot gigawatt-schaal krachtcentrales zijn terughoudend bij het aangaan van grote en langdurige projecten, omdat overheden zich in het verleden onbetrouwbaar hebben getoond. Voorbeelden zijn de Atomausstieg in Duitsland, de kernuitstap in België en het biomassa-echec als ook de situatie rondom de Eemscentrale in Nederland. Recente kerncentrale-projecten in Frankrijk, Finland en Groot-Brittannië werden bemoeilijkt door een stapeling van door de overheid afgedwongen wijzigingen tijdens de voorbereiding en de bouw. De overheid zelf vormt zo een onacceptabel hoog afbreukrisico voor commerciële partijen. Door vormgeving van een langetermijnvisie met daarin opgenomen een staatsgarantie of staatsdeelname kan de overheid weer een betrouwbare partner worden.
    
2. Schep nieuwe vormen van overheidsfinanciering waarmee nieuwe kerncentrales met een lage rente kunnen worden gefinancierd
   Een overspannen elektriciteitsmarkt met ongeplande overproductie leidt tot marginale en zelfs negatieve elektriciteitsprijzen. Daarom is het van belang dat nieuwe midden- tot grootschalige energiecentrales die geen prijsgaranties krijgen of waarvoor geen quota’s gelden op een nieuwe manier worden gefinancierd. Hierbij is de financieringsrente van groot belang. De rente is voor een aanzienlijk deel bepalend voor de kostprijs van de elektriciteitsproductie van nieuwe centrales. Deze lage rentes zijn mogelijk als de overheid de financieringsverlener is, of garanties afgeeft, of als er voor een financieringsvorm gekozen wordt zoals RAB (Regulated Asset Based financing model). Wij stellen voor dat EZK, I&W, ANVS, energiebedrijven en potentiële reactorpartners samenwerken om deze kosten zoveel mogelijk te mitigeren.
    
3. Maak een macro-economische analyse van kosten en baten voor kernenergie.
   Wij menen dat de Nederlandse overheid tegen relatief lage kosten een commitment kan afgeven door een groot deel van het initieel benodigde kapitaal te financieren. Aangezien de overheid dan ‘in hetzelfde schuitje’ zit als de private uitbater, kan die laatste ervan op aan dat de overheid zich niet halverwege bedenkt. Vanuit maatschappelijk oogpunt is een dergelijke commitment wenselijk vanwege de CO₂-reductie die, zeker in latere jaren, zeer veel welvaart zal opleveren.
    
4. Werk multilateraal samen met energiebedrijven en vendors om een evenwichtigere kostenopbouw te realiseren.
   Onderzoek voor de Britse overheid door LucidCatalyst laat grote verschillen zien in de CAPEX (kapitaaluitgaven) voor identieke krachtcentrales in westerse en niet-westerse landen. Een belangrijk verschil betreft de rente die we onder punt 2 hebben benoemd. Ook andere kostenaspecten tonen grote discrepanties tussen westerse en niet-westerse reactoren. Het onderzoek legt een relatie tussen deze verschillen en een negatieve overheidsinvloed. Wij stellen voor dat EZK, I&W, ANVS, energiebedrijven en potentiële reactorpartners samenwerken om deze kosten zoveel mogelijk te mitigeren.
    
5. Identificeer nationale en internationale mogelijkheden voor samenwerking, leidend tot serieproductie in reactortechnologie.
   Net als bij windmolens en zonnepanelen worden kernreactoren progressief goedkoper door serieproductie. Om dit proces te stimuleren moeten kansrijke reactorontwerpen worden geïdentificeerd. Daartoe kan worden samengewerkt met landen en energiebedrijven. De bereidheid om dezelfde reactorontwerpen in te zetten kan een sterke hefboom zijn in snelle decarbonisatie van onze economieën.
    
6. Maak het provincies en RES-regio’s mogelijk om gezamenlijk kerncentrales in te zetten voor het bereiken van de RES-doelstellingen.
   Kerncentrales zijn in staat om grote hoeveelheden warmte en elektriciteit te produceren, meer dan genoeg voor één RES-regio. Daarom stellen wij voor om RES-regio’s de mogelijkheid te bieden om gezamenlijk kerncentrales te realiseren om zodoende de gezamenlijke doelstellingen te behalen.
    
7. Stimuleer energiebedrijven om hun fossiele en/of biomassacentrales on-site te vervangen door kerncentrales.
   Bestaande elektriciteitscentrales hebben een aansluiting op het hoogspanningsnet en de beschikking tot koelfaciliteiten. Deze infrastructuur is waardevol en kan opnieuw worden ingezet. Wij stellen voor om energiebedrijven te stimuleren om bestaande fossiele en biomassacentrales om te bouwen naar kerncentrales.
    
8. Stimuleer onderzoek naar, en de inzet van, kernenergie voor niet-elektrische processen.
   Kernenergie kan een significante rol spelen in het decarboniseren van de chemische industrie en de staalproductie. Benutting van nucleaire warmte kan helpen in de transitie naar een gasloze toekomst. Ook is het bij uitstek geschikt voor de productie van waterstof en schoon drinkwater.
    
9. Benut compatibiliteit van Nederlands toelatingskader met efficiënte ingebruikname van innovatieve reactorsystemen.
   Internationaal en binnen Nederland is dikwijls de zorg geuit of het ‘toelatingskader’, dat wil zeggen de regelgeving én de daarop toezichthoudende instanties, berekend zijn op het toelaten van innovatieve reactorsystemen. Uit onderzoek blijkt dat het, zeker in Nederland, niet de regelgeving is die innovatie belemmert.
    
10. Breng het niveau van de ‘nucleaire kennis’ bij de overheid omhoog.
    De laatste 10 jaar hebben de stralings-onderwijsinstituten, de Nederlandse Vereniging voor Stralingsbescherming (NVS), het Reactorinstituut in Delft (RID), de Gezondheidsraad, de ANVS en het RIVM geluiden laten horen dat het slecht gesteld is met het onderwijs en onderzoek. Onlangs nog schreef de adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie (AWTI) hierover een brandbrief
     
11. Breng rust in het beleid rond stralingsbescherming
     In de nucleaire sector spelen twee zaken een grote rol: stralingsbescherming en continue verbetering. Daaronder ligt een derde principe: LNT, hetgeen staat voor Linear No Threshold. Hieronder zetten we kort uiteen hoe deze zaken samenhangen en inwerken op de nucleaire industrie.
     
12. Breng rust in de samenleving en pak de discussie over eindberging op
     Zodra het maatschappelijke gesprek over kernenergie serieus wordt, dient de politiek het gesprek aan te gaan over nut en noodzaak van het realiseren van een eindberging voor langdurig radioactief afval. Een dergelijk gesprek wordt al voorbereid door het Rathenau Instituut, dat een rapport in voorbereiding heeft waarop een aantal auteurs van deze white paper input heeft gegeven.
     
13. Zorg ervoor dat kernenergie als duurzaam wordt aangemerkt in de EU Sustainable Taxonomy
     Eén van de belangrijkste kostenposten voor kernenergie is financiering. Een factor die daarbij binnen de EU bepalend is, betreft de wijze waarop kernenergie zal zijn opgenomen in de Europese Taxonomie. Wij pleiten ervoor dat kerncentrales van de huidige generatie, die aantonen dat ze hun afval recyclen, ook voor duurzame financiering in aanmerking komen. Hierdoor stijgen weliswaar hun brandstofkosten enigszins, maar zullen hun financieringskosten dalen.