De informatie hieronder maakt deel uit van een reeks van acht pagina's die ook afzonderlijk gelezen kunnen worden. Ze vormen een samenvatting van en aanvulling op de antwoorden die EZK gaf naar aanleiding van een webinar voor burgers over kernenergie. Hoe wij bij onze aanvullingen te werk zijn gegaan vindt u in de algemene inleiding, die u ook de weg wijst naar de overige pagina's.

Hieronder citeren we de vraag of vragen zoals die door burgers werden gesteld.

De een zijn kernafval is de ander zijn brandstof – de visie van e-Lise

Kernafval is een beladen kwestie, zo blijkt ook uit de gestelde vragen: zorgen over kernafval zijn voor veel mensen dé reden om van steun aan kernenergie af te zien. De antwoorden die EZK geeft over over hoogradioactief afval zijn terzake en correct. Opvallend afwezig in die antwoorden is een visie op het afval en de mogelijkheden die het biedt.

Een dergelijke visie is eerder door milieuorganisatie WePlanet uitgewerkt in het rapport ‘don’t waste the waste’.¹ Deze visie is gebaseerd op het feit dat het uranium in de gebruikte splijtstofstaven – ook door EZK gewoontegetrouw aangeduid als ‘kernafval’– als gevolg van dit eenmalige gebruik nog maar een fractie van zijn energie-inhoud heeft prijsgegeven. Onze bestaande kerncentrales zetten namelijk slechts ongeveer één procent van het natuurlijke uranium om in energie. Dat bestaande reactoren desondanks in staat zijn om schone energie te produceren (een feit dat bevestigd is in wetenschappelijke studies² die de basis waren voor opname van bestaande reactoren in de ‘groene taxonomie’ van de EU) is verklaarbaar vanuit de ongelooflijke energiedichtheid van kernenergie. Die zorgt dat kernenergie zelfs bij deze lage benuttingsgraad van het gemijnde materiaal economisch rendabel is. Tegelijkertijd is dat een nadeel: door alleen het ‘goed brandbare’ deel van het uranium te benutten, mijnen we meer uranium dan eigenlijk nodig is, en produceren we meer afval dan nodig is. Gewoon omdat het uit kan. Beter zou het natuurlijk zijn om als maatschappij te streven naar een evenwichtig reactorpark, dat zowel snel kan worden gebouwd (de huidige modellen) als in staat is het afval van de huidige modellen alsnog te benutten, waardoor de brandstofbenutting in zijn totaliteit verbetert (de nieuwe generatie reactoren).

Er zijn in het verleden al reactoren gebouwd die een veel betere benuttingsgraad van de brandstof mogelijk maken. Het Westen stopte met deze ontwikkeling. Als reden voor deze terugtrekking wordt vaak gewezen naar de politiek en de antikernenergiebeweging, maar waarschijnlijk hebben technologische complexiteit en de hogere bouwkosten ook een rol gespeeld. Daarbij bleek de prijs van uranium dusdanig laag te blijven dat ook deze economische drijfveer niet tot wasdom kwam. Het enige land dat wél doorzette met de ontwikkeling is Rusland, waar inmiddels al jaren een grote reactor draait die gebaseerd is op dit principe.³ We zien echter dat ook Rusland vooral ‘conventionele’ kerncentrales bouwt.

Er vinden echter sinds zo’n tien jaar nieuwe ontwikkelingen plaats waardoor we ook in het Westen een route kunnen vinden naar wat ook wel een ‘gesloten brandstofcyclus’ wordt genoemd. Een spectaculaire stap hierin was de toekenning, in maart 2024, van 10 miljoen euro van de Franse staat voor de Nederlandse startup Thorizon, die een kernreactor ontwikkelt die draait op nucleair afval. Hierdoor is minder nieuw uranium nodig, blijft minder radioactief afval over, en houden we nóg meer schone energie over uit een gedolven kilo uranium. E-Lise schreef een memo voor de Tweede Kamer over het belang van deze ontwikkeling.⁴